Het is bijna weer zover! Nog een paar nachtjes slapen en dan komt de Goedheiligman weer aan in ons kikkerlandje. Dit jaar zal Sinterklaas aankomen op zaterdag 15 november in Meppel. Sinterklaas zal met zijn Pieten aanmeren in de binnenstad van Meppel en de grachten en het plein in Meppel zullen een grote rol spelen bij de intocht. Tevens is dit het startsein voor veel kinderen om zijn/haar schoen te zetten. En nu maar hopen dat er iets in wordt gedaan. Goed zingen dus, wat lekkers voor Amerigo neerleggen en een mooie tekening voor de Sint, dan komt het vast allemaal goed! Sinterklaas kent een aantal eeuwenoude tradities zoals het zetten van de schoen, het zingen van Sinterklaas liedjes, de lekkernijen en natuurlijk pakjesavond!
Historie van Sinterklaas
Maar waar komt het begrip ‘Sinterklaas’ nou eigenlijk vandaan? En is dit al een eeuwenoude traditie of wordt het feest, zoals wij deze kennen, nog niet eens zo lang gevierd? Na wat speurwerk op het internet en in wat boekjes kwamen we in elk geval tot de conclusie dat er nog best wat verschillende meningen zijn over het ontstaan en de achterliggende gedachte van Sinterklaas. In elk geval weet iedereen in de 21e eeuw nog wat een stoomboot is, dankzij Sinterklaas.
Nicolaas werd geboren rond het jaar 300 in het kleine plaatsje Patara in het gebied Anatolië, het huidige Turkije. Zijn ouders waren erg rijk en stierven toen hij jong was. De oom van Nicolaas was bisschop van Myra, het huidige Demre aan de zuidkust van Turkije, en toen hij overleed volgde de jonge en rijke Nicolaas hem op als bisschop. Waarschijnlijk is Nicolaas overleden op 6 december van het jaar 342 en zoals gebruikelijk bij heiligen werd dit zijn naamdag. Ook volgens gebruik begon deze feestdag al de avond vóór de sterfdag zelf, dus op 5 december, de avond dat we nog steeds pakjesavond vieren.
Over Sint-Nicolaas, zoals hij ook wel genoemd wordt, zijn veel legenden bekend, maar de drie bekendsten zijn toch wel de legende van de drie dochters en de bruidsschat, de legende van de drie scholieren en de legende van de zeelieden.
Legenden van Sint-Nicolaas
Legende van de drie dochters en de bruidsschat
Sint-Nicolaas wierp bij de dochters van een arm geworden edelman drie zakken goud naar binnen, zodat de meisjes een bruidsschat hadden om te kunnen trouwen. Dit maakte dat Sint-Nicolaas beschermheilige werd van de ongehuwde meisjes. De geldzakjes werden later vaak aangezien voor appels of ballen en daarom wordt Sint-Nicolaas vaak afgebeeld met drie gouden ballen of appels op een bijbel in zijn hand. Onze traditie van het strooien van pepernoten en gouden chocolademunten herinnert ons aan deze legende.
Legende van de drie kinderen in het pekelvet
Sint-Nicolaas redde deze kinderen uit het pekelvet van een herbergier, die in hen een aanvulling op zijn vleesvoorraad zag. Vanaf dat moment wordt Sint-Nicolaas gezien als de beschermheilige van de kinderen en wordt daarom vaak afgebeeld met de drie kinderen in een ton ofwel pekelvet.
Legende van de zeelieden
Sint-Nicolaas redde ooit tijdens een zware storm zeelieden van een schipbreuk en is daarom de beschermheilige van de zeelieden geworden. Dit is de reden dat er in veel havensteden in Nederland en Europa kerken zijn gewijd aan Sint-Nicolaas.
Sint-Nicolaas en zijn knecht
De laatste jaren is er steeds meer discussie over de rol van ‘Zwarte’ Piet. Velen vragen zich waarom deze knecht zwart is en wat de rol van de knecht zou zijn. Volgens de één komt het van de slavernij, een ander vindt het discriminatie en weer een ander zegt dat de knecht zwart is omdat hij door de schoorsteen bij de kinderen thuis komt.
Het Sinterklaasfeest werd door de eeuwen heen op vele verschillende manieren gevierd. De manier waarop we het nu kennen is eigenlijk pas sinds de 19e eeuw ontstaan. Het was Jan Schenkman die ons Sinterklaas en Zwarte Piet bracht in de huidige vorm. Schenkman was hoofdonderwijzer op een school aan de Anjeliersgracht in Amsterdam. In 1848 schreef hij het boekje Sint Nikolaas en zijn knecht, waarin de Sint voor het eerst werd afgebeeld als bisschop met rode mantel, staf en lange baard met als helper een zwarte knecht in een moors kostuum. Ook zaken als de roe, de zak, het paard en de stoomboot deden zijn intrede. Sinds die tijd verschenen Sinterklaas en Piet steeds vaker in allerlei prentenboeken. In 1880 treden er naast Sinterklaas twee Zwarte Pieten op en na de Tweede Wereldoorlog organiseerden Canadese militairen in Nederland een Sinterklaasviering met Zwarte Pieten in grote getale. Het boekje werd nog vele malen opnieuw uitgegeven. In navolging op het eerste prentenboekje verschenen nog een aantal boekjes, welke met name opvoedkundig van aard waren (Sinterklaas die men toesprak of Zwarte Piet die stoute kinderen ervan langs gaf). Later werden de verhaaltjes liever en werd Sinterklaas veel meer de kindervriend zoals we hem nu kennen.
Intocht van Sinterklaas
In de eerste boekjes van Jan Schenkman kwam Sinterklaas al aan met een stoomboot vanuit Spanje. Fysiek gebeurde dit voor het eerst in 1934 toen de eerste intocht plaatsvond in Amsterdam. Ouders stonden met de kinderen te bibberen van de zenuwen en de kou om Sinterklaas en zijn Pieten te verwelkomen. Ook in kleinere steden en dorpen deed Sinterklaas zijn intrede veelal per boot. Tegenwoordig is er de landelijke intocht van Sinterklaas welke ook te volgen is via de televisie. Standaard vindt de landelijke intocht plaats op de eerste zaterdag na Sint-Maarten (11 november). Sinds 1985 maakt de Sint bij de landelijke intocht gebruik van ‘Pakjesboot 12’, in het dagelijks leven stoomschip Hydrograaf.
Tradities rondom Sinterklaas
De bekendste tradities rond Sinterklaas zijn toch wel het zetten van de schoen, het zingen van typische Sinterklaasliedjes, de vele lekkernijen die bij Sinterklaas horen en natuurlijk pakjesavond. Lekkernijen welke echt typerend zijn voor Sinterklaas zijn de speculaaspop, de chocoladesigaretten en chocolade muntjes, chocoladeletters, marsepein, taai-taai poppen en het strooigoed bestaande uit pepernoten/kruidnoten, schuimpjes en snoepjes.
Pakjesavond wordt op veel verschillende manieren gevierd. Vaak bij jonge gezinnen thuis met een zak vol cadeautjes en het kloppen op de deur. Bij gezinnen of gezelschappen waar geen kinderen meer zijn die geloven in Sinterklaas, worden ook vaak lootjes getrokken. Vaak wordt er vooraf aan de pakjesavond een verlanglijstje gevraagd of gemaakt en worden cadeautjes verpakt in een leuke surprise samen met een mooi gedicht. Pakjesavond is met name een Nederlands fenomeen.
Eigenlijk maakt het niet zo veel uit hoe je Sinterklaas viert en met wie. Bij Sinterklaasavond staat vaak gezelligheid centraal en is het vaak een avond waarop iedereen op een eigen manier tijd steekt in elkaar. Dit kan natuurlijk op vele manieren zoals het maken van een mooie surprise, een leuk gedicht of het meenemen van iets lekkers.
Bronnen:
“Hoor wie klopt daar?” Hoe we vroeger Sinterklaas vierden – Jan Bark en Jack Botermans
Wikipedia – Nicolaas van Myra
Wikipedia – Sinterklaas
Kennislink.nl – de geschiedenis van Sint-Nicolaas
Kunst-en-cultuur.infonu.nl – geschiedenis van Sinterklaas van geboorte tot sterfte
